تور ماسال

قلعه ليسار در ۱۸ كيلومتري مركز شهرستان تالش تور ماسال ، كه در منطقه "هره دشت " نزديك " نوندان" واقع شده است و بصورت دژي بسيار مستحكم با نقشه حفاظتي، بر روي تپه‌اي كه تور ماسال حدود ۱۵۰ متر از زمين‌هاي اطراف خود بلندتر است، قرار دارد. مصالح قلعه مستحكم ليسار ، در قسمت باروي آن از سنگ و تور ماسال ساروج و تأسيسات تور ماسال دروني قلعه ليسار از آجر و نوعي ساروج سفيد ساخته شده است. بناي عظيم قلعه ليسار ، كه به دوره سلجوقيان تور ماسال مربوط است، از بخش هايي مانند خان نشين، قراول خانه، اصطبل و آب انبار تشكيل شده است.

قلعه رودخان ، مدت‌ها تخت گاه و مركز فرمانروايان گيلان بوده است و در ناحيه كوهستاني بخش علياي رود رودخان و در ۱۶ كيلومتري جنوب شرقي فومن قرار دارد. قلعه تور ماسال رودخان دژي محكم و بزرگ است كه بيش از پنج هكتار وسعت دارد. مشاهده قلعه رودخان ، هر بيننده‌اي را به حيرت وا مي‌دارد؛ تور ماسال حيرت از آن رو كه چگونه سازندگان هنرمندان آن توانسته‌اند مصالح مورد نياز آن را از يك راه كوهستاني بسيار دشوار تا پاي كار تور ماسال در بلنداي كوه برسانند و دژي اين گونه بلند و محكم را در ارتفاعي دور از دسترس بسازند. قلعه رودخان از سنگ و آجر ساخته شده تور ماسال است و در بخش آسيب پذير و حساس آن از سنگ با ملاط ساروج استفاده شده است ؛ اما در بيش تر اتاق ها، برج‌ها و تور ماسال سقف‌هاي گنبدي تور ماسال شكل قلعه رودخان ، از آجر و گچ استفاده شده است. با توجه به پستي و بلندي طبيعي كوهستان، ارتفاع ديوار‌ها از ۳ تا ۱۰ متر متفاوت است. در نقاط نفوذپذير قلعه رودخان ، قطر و ارتفاع ديوارها و باروي آن بيشتر است. تنها راه ورود به قلعه رودخان ، در جهت تور ماسال شمال شرقي قرار دارد كه در كنار آن دو برج دفاعي ساخته شده است. قلعه رودخان ، در مواقع اضطراري مي‌توانست چندين هزار تور ماسال نفر را براي مدت طولاني در خود جاي داده و محافظت كند. در داخل قلعه، آبي گوارا در همه فصل‌هاي سال جاري است. احتمال داده تور ماسال مي‌شود كه اين آب را با استفاده از آبراهه (كانال) به داخل قلعه رودخان آورده باشند.

در روستاي بُندُبن قاسم آباد برج قديمي تور ماسال به ارتفاع ۱۲ متر سربرآورده كه راه روهاي زيرزميني دارد و نقش دفاعي داشته است. برج قلعه بندبن قاسم آباد ، بخشي از قلعه بندبن تور ماسال قاسم آباد كه برج نگهباني آن در بخش جنوبي قلعه و مشرف بر دهكده بندبن هنوز سالم باقي مانده است. برج قلعه بندبن قاسم آباد با تور ماسال ارتفاع ۷۵ متر و قطر 5/4 متر، هشت سنگ انداز سالم دارد. از خود برج قلعه بندبن قاسم آباد جز يك ديوار سنگي با ملاط گچ به  تور ماسال طول پنج متر و به پهناي ۱۲۰ سانتيمتر چيز ديگري بر جاي نمانده و بخش شمالي آن توسط گنج يابان و غارتگران آثار باستاني ويران تور ماسال شده است. در جبهه شرقي، درِ برج قلعه بندبن قاسم آباد به ارتفاع تور ماسال يك متر هنوز پابرجاست.