تور ماسال

خانه صادق هدايت آدرس: استان تهران، شهر تهران، خيابان سعدي، خيابان شهيد سروش الدين تقوي (هدايت سابق، كپنهاك اسبق و كوشك ديرين) پلاك ۳ (۱۱سابق) في مابين خانه سفير كبير دانمارك (سفارت سابق) از غرب و بيمارستان امير اعلم (زايشگاه كوروش ديرين) از شرق نكته اول) بانو مهرانگيز دولت شاهي (خواهرزاده صادق هدايت) در هتل هما تهران سال ۱۳۵۴ به عنوان اولين سفير زن ايران، به كشور دانمارك اعزام شد! همسايه شايد …!!

نكته دوم) در برخي از نوشته ها پلاك خانه را ۳۷ اعلام مي كنند! اين شماره مربوط به خانه اي است كه صادق هدايت در آن خودكشي كرده و در شهر پاريس قرار داشت و متاسفانه اين خانه نيز تخريب شده است. لازم به ذكر است در همين خصوص فيلمي مستند به نام از خانه شماره ۳۷ به كارگرداني مشترك سام كلانتري و محسن شهرناز‌دار درخصوص زندگي صادق هدايت ساخته شده است.

نكته ويژه) صادق هدايت مدتي در بمبئي  هند حضور داشته و خانه اي كه در آن اسكان داشته هنوز وجود دارد؛ به اين آدرس؛ هندوستان، بمبئي، هتل هما منطقه اپولو ريكليميشن، خيابان حاجي نياز احمد مارگ (ارتربندار رود سابق) پشت هتل تاج، خانه كويين سامر، طبقه همكف، آپارتمان غربي.

موزه موسيقي مانند موزه ملك و موزه هنرهاي معاصر و ده‌ها موزه و گالري تهران و مراكز استان‌ها، براي ميليون‌ها هموطن هنردوست ايراني، محفل شناخته‌شده‌اي نيست و تا حدي هم، حق با هموطنان است كه اطلاع‌رساني ضعيف، زمينه ناشناس بودن هتل لاله تهران مقاصد گردشگري شهري را سبب مي‌شود. موزه موسيقي ايران، با مساحت تقريبي ۳۶۰۰ مترمربع و زيربناي ۱۴۰۰ مترمربع، با هدف حفظ ميراث موسيقيايي ملي و همچنين معرفي آثار و توليدات گذشتگان و تكريم اساتيد و پيشكسوتان دنياي موسيقي كشورمان، در آبان سال ۱۳۸۹ هجري شمسي در خيابان مقصودبيك تجريش، راه‌اندازي شد و تاكنون، با بازديد بزرگان موسيقي معاصركشورمان و عاشقان هنر موسيقي ايران، مواجه شده است. اين موزه، هم‌ اكنون با محافل آكادميك داخلي و بين المللي موسيقي، مشغول به همكاري بوده و تلاش دارد تا هزاران صفحه موسيقي توليدشده در كشور را با همياري دانشگاه هيلدس‌هايم آلمان، ديجيتالي كند. در آرشيوي كه در موزه موسيقي قرار دارد، نخستين صفحات موسيقيايي ضبط شده به دستور مظفرالدين شاه قاجار، در دسترس بوده و اين آرشيو، يكي از غني‌ترين مجموعه‌هاي موسيقي كشور را در اختيار محققان اين عرصه قرار مي‌دهد. اين آثار همچون ديگه آثاري كه هتل لاله,تهران در موزه نگهداري مي‌شوند، براي بسياري از علاقه‌مندان به عرصه موسيقي، شناخته‌شده نيست و به همين خاطر، موزه موسيقي ايران، محفلي براي آشنايي و آشتي مجدد با ميراث فرهنگي ناملموس ايران زمين به شمار مي‌رود.

بعد از مرگ استاد ابوالحسن صبا طبق وصيت ايشان خانه ايشان در ۲۹ آبان سال ۱۳۵۳ به موزه تبديل گرديد. موزه استاد فقيد، خانه مسكوني و اجدادي است كه توسط پدرش ابو القاسم خان پزشك دربار ناصرالدين¬شاه خريده شد و تا هفت پشت هتل اسپيناس بلوار كشاورز در آن زندگي كرده اند. خانه صبا در آبان ماه ۱۳۵۳ گشايش يافت، تشكيل خانه صبا به شكل موزه بيو گرافيك به خاطر بزرگداشت صبا و ارج نهادن به ميراث ارزشمند او در موسيقي ايران بوده است. ساختمان خانه صبا بعد از مرگ او به وسيله وزارت فرهنگ و هنر از بازماندگان خريداري شد. وسايل صبا نيز بعدها توسط همسر او به موزه اهدا شد. البته درميان اين وسايل اهدايي، تعدادي از نت‌هاي زنده‌ياد فرامرز پايور نيز به چشم مي‌خورند كه شاگردان استاد پايور به موزه صبا اهدا كرده‌اند. در دهه ۵۰ خورشيدي كه خانه صبا به عنوان موزه شكل گرفت، بخشي به نام عروسك‌هاي خانم صبا وجود نداشت. اين قسمت بعدها تشكيل شد. اين خانه داراي پنج اتاق، زير زمين و حياط كوچكي است. بخشي از موزه به تصاوير، لوازم شخصي استاد و اسناد و نامه‌هاي اداري و مكاتبات شخصي او اختصاص يافته است. قسمت دوم هتل اسپيناس تهران نيز مشتمل بر مجموعه سازهاي موزه است كه از منظر قدمت و ارزش، كم‌نظير هستند. قسمت سوم و پاياني موزه هم به مجموعه يادگارهاي خانم اسفندياري كوه نور، همسر استاد صبا كه دختر عموي نيما يوشيج بوده است، تعلق دارد. با چنين بخش‌هايي است كه اين موزه به پاره‌اي گرانبها از تاريخ موسيقي ايران تبديل مي‌شود.

كارورانسراي خانات تهران با عمري نزديك به بيش از يك قرن در دوران ناصرالدين شاه و در دل شهر تهران ساخته شد. دليل ايجاد كاروانسراها در دوران قاجار و دوران پيش از آن كمك به رونق و آباداني شهرها بود. بد نيست بدانيد بيشترين تعداد كاروانسراها در ايران مربوط به دوران صفوي و حكومت شاه عباس يكم است كه مرمت كاروانسراهاي قديمي و گسترش هتل استقلال كاروانسراها را دليلي بر رونق گرفتن و احياي جاده ابريشم مي دانست. در شهر تهران نيز به دليل اينكه در مسير تقاطع محورهاي قزوين ، قم، مازندران ،گيلان و خراسان قرار داشت تعدادي كاروانسرا از جمله كاروانسراي خانات ساخته شد.از تاريخ دقيق ساخت كاروانسرا اطلاعي وجود ندارد اما با توجه به مدارك موجود همچون نقشه ي به جا مانده از تهران كه مربوط به سال 1270 است و كاروانسرا در آن نقشه ديده مي شود ، همچنين معماري عمارت كاروانسرا كه شبيه به معماري هاي اواخر دوره ناصرالدين شاه است تخمين زده مي شود عمر كاروانسرا بيش از يك قرن و حدود 180 سال باشد. در آن دوران كاروانسرا در كنار جاده ي برون شهري تهران يعني جاده حضرت عبدالعظيم بنا شده بود اما امروز مي بينيم كه با گسترش شهر تهران و افزايش ساخت و ساز در محدوده اطراف عمارت كاروانسرا ، كاروانسرا در بافت مركزي شهر تهران قرار دارد. اراضي اطراف كاروانسرا در دوران قاجار متعلق به امين‌السلطان بود و در سال 1289 شمسي از موسي هتل استقلال تهران خان امين‌الملك به سيد علي اردهالي و سپس به سيد جعفر اردهالي و در نهايت به محمد اردهالي رسيد.

خانه مقدم يا موزه مقدم، در خيابان امام خميني تهران، بين خيابان شيخ هادي و خيابان وليعصر جنب بانك ملت  پلاك 249 واقع شده است.  خانه و موزه مقدم مربوط به اواخر دوره قاجار است و در فضايي با مساحتي برابر با 2117 مترمربع شامل هتل آزادي تهران سه حياط بيروني، اندروني و سرايداري است. خانه مقدم به واسطه داشتن اشياي تاريخي و گرانبها به يكي از گرانترين خانه هاي جهان مشهور شده است و متعلق به استاد محسن مقدم پسر كوچكتر احتساب الملك شهردار دوره ناصرالدين شاه قاجار است. زنده‌ياد استاد مقدم كه متولد 1279 خورشيدي بود، جزو اولين باستان شناسان ايراني بود كه به همراه اساتيد باستان شناسي در محوطه‌هاي تاريخي فعاليت مي‌كرد. وي همچنين از شاگردان استاد كمال الملك و همچنين  باستان شناس و موسس دانشگاه هتل پارسيان آزادي تهران هنرهاي زيبا و استاد دانشگاه تهران بود كه با همسر فرانسوي زبانش تصميم گرفتند همه تلاش  خود را براي برپا كردن يك موزه از اشياي گران‌بهايي كه در حال از بين رفتن است بكار گيرند. نشان دانشگاه تهران را كه با الهام از تاريخ و فرهنگ كهن ايران طراحي كرده‌ است، علي‌رغم همه تحولات دهه‌هاي اخير، هنوز هم بر سردر دانشگاه باقي است.

پل خشتي لنگرود بر روي تور ماسال رودخانه لنگرود در راه قديم لاهيجان به رنگ لنگرود ساخته شده است. پل لنگرود در محل پل چوبي قديمي به دست رفته حاج تور ماسال آقا بزرگ منجم باشي و در زمان سلطنت فتحعلي شاه ساخته شده است. طول پل خشتي لنگرود 37 متر و عرض آن 5/4 متر است. تور ماسال ارتفاع بلندترين تور ماسال نقطه پل خشتي لنگرود از سطح رودخانه 70/9 متر است. پل خشتي لنگرود 2 چشمه با طاق‌هاي جناغي داد كه تور ماسال از دو طرف به جرز‌هاي قطور تكيه داده اند.

پل خشتي نياكو كه با آجر ساخته شده، بر سر راه تور ماسال لاهيجان به رشت قرار دارد. طول پل خشتي نياكو ۵۰ متر و عرض آن 80/5 متر است و دو چشمه بزرگ و دو چشمه كوچك دارد تور ماسال و احتمالاً در دوره صفوي ساخته شده است. پل خشتي نياكو به دليل ارزش‌هاي تاريخي و معماري دوره صفوي تور ماسال به ثبت رسيده  تور ماسال و يكي از آثار ديدني و جالب توجه استان گيلان و شهر زيباي لاهيجان به شمار مي‌آيد.  

در انتهاي محله "پردسر" بر تور ماسال رودخانه "سيم رود" پل آجري استواري با پنج چشمه به نام پل خشتي لاهيجان جلب نظر مي‌كند. چشمه مياني پل خشتي لاهيجان از تور ماسال چشمه‌هاي ديگر بزرگتر است. تاق چشمه‌ها هلالي است و بلندي لبه تاق چشمه مياني از سطح آب چهار متر مي‌رسد. طول پل خشتي تور ماسال لاهيجان ۱۵ متر و سطح آن تور ماسال سنگ فرش است.

پل خشتي لاهيجان در نزديكي تور ماسال هتل جهانگردي لاهيجان قرار گرفته به همين خاطر ميهمان شهر لاهيجان  ميتوانند براي اقامت، اين هتل را انتخاب نمايند.

كاروانسراي لات كه نزد اهالي  تور ماسال محل به كاروانسراي شاه عباسي نيز شهرت دارد، در ۳۵ كيلومتري جنوب رشت و در چهار كيلومتري امامزاده هاشم، بر سر تور ماسال جاده رشت- قزوين واقع شده است. نام باني و همچنين سازنده يا سازندگان كاروانسراي لات معلوم نيست؛ زيرا كه مانند بسياري از تور ماسال كاروانسرا ها، فاقد كتيبه و سنگ نبشته است، ولي بر اساس نوشته متن‌هاي تاريخي، به دستور منوچهر خان معتمدالدوله در سال ۱۲۴۶ هجري قمري ساخته شده است. تور ماسال كاروانسراي لات حياطي مربع شكل دارد كه در هر ضلع آن به طول ۲۷ متر، هفت صفه و  تور ماسال اتاق ساخته‌اند. در كنج‌هاي ضلع‌هاي شمالي و جنوبي، صفه مانندي ساخته شده كه به مال بند زمستاني راه دارد. درِ كاروانسراي  تور ماسال لات در ضلع شرقي آن قرار دارد. كاروانسراي لات با آجر و ملاط ساروج ساخته شده است.  

در كناره راست رودخانه نسيم رود در مسير تور ماسال راه لاهيجان به ديلمان، كاروانسراي قديمي تي تي كه از سنگهاي رودخانه و آجر و گچ ساخته شده است، به چشم مي‌خورد كه به دوره تور ماسال صفوي تعلق دارد. باني تي تي كاروان سرا، " تي تي خانم" عمه يكي از شاهان صفوي است. ديوارهاي خارجي تي تي كاروان تور ماسال سرا از سنگ رودخانه و ملاط ساروج ساخته شده، اما بخش‌هاي داخلي تي تي كاروان سرا از آجر و ملاط گچي است. بخش ورودي  تور ماسال تي تي كاروان سرا از يك هشتي با اتاق مدور آجري تشكيل شده و دو ايوان در دو سوي اين هشتي وجود دارد كه از آنها مي‌توان تور ماسال به حياط تي تي كاروان سرا وارد شد. با توجه به محدود بودن تعداد كاروانسراها در تور ماسال گيلان، بنا كاروانسرا تي تي مي‌تواند اطلاعات تور ماسال مورد نياز را در مسيرهاي كاروان رو و قديمي گيلان در اختيار محققان قرار دهد.